پوشاک بین‌النهرین باستان؛ از جامه‌های سومری تا شکوه لباس‌های آشوری و بابِلی

همان طور که خاستگاه نام شومر (زمین زیر کشت) نشان می‌دهد، سومریان نخستین جمعیت یکجانشینی هستند که در بین النهرین سفلا ساکن شدند. آنها با شکار و کشاورزی زندگی می‌کردند. تغییرات مهم فنی و جمعیت‌شناسی، سازمان‌دهی زندگی حول شهر_ایالت‌های مستقل اور، اُروک، نیپور و لاگاش را امکان‌پذیر کرد و همراه با یک سیستم کارآمد سیاسی و نظامی که اقتصاد را مدیریت می‌کرد و قوانین رفتاری دقیقی به وجود می‌آورد، منجر به ایجاد یک جامعه‌ی طبقاتی شد. تعداد بسیار زیادی از مجسمه‌های کوچک نذری یافت شده حاکی از یک زندگی معنوی پرشور است که در آن تمام فعالیت‌های مهم جامعه در زیگورات یا معبد_کاخ متمرکز می‌شدند.

مجسمه مرمرسفید از ابیح دوم(Ebih II) که در آن کوناکس بر تن دارد!

 در نقش برجسته‌ی اور نینا ( ۳۰۰۰،ق.م )، فیگورها کوناکس پوشیده‌اند که دامن‌هایی تزئین شده هستند با پرزهایی که به صورت حاشیه روی هم قرار گرفته و شبیه به چین هستند. این پرزها با حرکت موجی‌شکل، شبیه به نوک موها هستند. پارچه های پشمی پرز بلند مورد پسند تمام طبقات اجتماعی بودند تا جایی که گاهی لباس‌ها با موهای میش و قوچ که به شیوه‌ای بسیار واقع‌گرایانه چیده و نقاشی شده‌اند، اشتباه گرفته می‌شود. جامه‌های نظامی مشابه لباس‌های غیر نظامی بودند. موبد_شاه با یک تاج مدور بر روی سر، موی بلند موجداری دارد که در پشت گردن به شکل گوجه جمع شده و فِرهای کوچک و آزاد در دو طرف صورت ریخته‌اند. یکی از ویژگی‌های بارز سومریان مراقبت دقیق از ریش بود که به صورت چهارگوشی بلند روی گردن آویزان می‌شد و متشکل از فرهای حلقه‌ای شکل فشرده شبیه به یک گردنبند بود. سربندی به شکل یک کلاه یا توربان برای زنان و مردان رایج بود ملکه‌ها و کاهنان لایه‌های زیادی از موهای بافته‌شده داشتند که شانه‌ها را می‌پوشاندند و در قسمت جلو آزاد بودند یا به‌صورت غیرمتقارن مرتب می‌شدند.

 سربندهای ملازمان ملکه پوئابی | بین‌النهرین، سومر باستان
موی زنان شبیه به کلاه‌گیس‌های فشرده بود. شکل و حجم آن‌ها که به کمک کلاه گیس‌ها به دست می‌آمد، جالب توجه بودند. اشیای طلایی و نقره‌ای یافت شده در مقبر‎ه‌ی پرنسس پوابی سومری (۳۰۰۰ ق.م) - دستبندها و گوشواره‌های طلا، سنگ لاجورد و گردنبندهای کورنالین نیز ارزشی ندارند. پادشاه یک کلاه‌گیس پرنقش‌ونگار تزئین شده با ردیفی از برگ‌های صنوبر ساخته شده از ورقه‌های نازک طلا و گل‌های طلایی برجسته‌ی مخلوط با سنگ لاجورد پوشیده است.

از هزاره دوم پیش از میلاد به بعد دو گروه از مردمان نژاد سامی در منطقه بین دو رود دجله و فرات ساکن شدند؛ آشوریان (در بخش شمالی) و بابلیان (در بخش مرکزی_جنوبی). نشانه‌های مکتوبی از هر دو گروه از این مردمان به خط میخی در لوحه‌های گلی حکاکی شده‌اند. طبق گفته‌های بایِت باستان‌شناس، این مردم «شیفته‌ی بازآفرینی صحنه‌هایی از زندگی روزمره و استفاده روزافزون از لباس‌ها و پارچه‌های سوزن‌دوزی شده بودند که نشان دهنده‌ی وسعت فرهنگ پیچیده‌ای است که از شرق می‌آمد».

نقش برجسته‌های سنگی مقبره‌ها و لوحه‌های مرمری و مهرها گواهی هستند بر این حقیقت که علی‌رغم زندگی در آب‌وهوای گرم آشوریان و بابلیان خود را با پارچه‌های سنگین با تزئینات انبوه و مزین به آویزها، حاشیه‌ها و گل رزهای طلایی برجسته می پوشاندند.

پرچم اور

پرچم اور (2500-2700 ق.م) که در موزه‌ی بریتانیا در لندن نگه‌داری می‌شود، صحنه‌های نبردی از به اسارت گرفتن دشمن را به تصویر کشیده است. زنان و مردان دامن‌ها با رداهای درست شده از پشم  یا حاشیه‌های بلند آراسته‌شده به شکل حلقه بر تن دارند که در نبود منابع و مدارک مستدل، می‌توان فرض کرد که احتمالا از موی بز یا قوچ درست شده‌اند.

پادشاه که تصویر مردانه ای از یک فرمانده‌ی شجاع داشت، همیشه مجلل لباس می پوشید چه در حال شکار شیر در یک ارابه باشد و یا در یک مراسم رسمی که در آن در حال شراب ریختن و قربانی کردن برای خدایان است. سبک پوشش او آسیایی است و هیچ تفاوت قابل توجهی در لباس جنسیت‌های مختلف وجود ندارد. مردان و زنان هر دو کَندیس می‌پوشیدند؛ یک تونیک بلند آستین کوتاه با رنگ روشن. روی این لباس، شالی حاشیه‌دار می‌پوشیدند که به دور بدن پیچیده شده و با نوار پارچه‌ای بلند نگه داشته می‌شد. بندی که از سمت جلو رد می‌شد یک تیردان پُر از تیر را در پشت نگه می‌داشت. خط محیطی لباس‌ها گواه باز آفرینی دقیق تزئینات پارچه هستند: دایره‌ها، گل‌ها، نوارهای شطرنجی و افقی که لباس سلطنتی رسمی را تزئین می‌کردند. جامه‌ی کاهنان و خواجه‌ها یکسان و مشابه ردای سلطنتی بود این نوع از شال در روم باستان بسیار ارزشمند بود. در اثر ادبی ساتیریکن به درخشندگی رنگ‌های آشوری/ بابِلی اشاره شده و با پرهای رنگارنگ طاووس مقایسه شده‌اند. مردمان آشور و بابِل توجه خاصی به موهای مجعد سیاه خود داشتند. همچنین مراقبت دقیقی از ریش‌هایشان می‌کردند و آنها را با بافت‌های آفریقایی مرتب شده در ردیف‌های منظم شانه می‌کردند. آن‌ها برای پاپوش، صندل‌های زیره تختی می‌پوشیدند که در قسمت پشت بلند بود و یک نوار متقاطع از انگشت شست می‌گذشت که در مچ بسته می‌شد.