فرهنگ نامه منسوجات:

​پنبه (Cotton - CO):

الیاف طبیعی با قدمتی هزاران ساله

توصیف

پنبه یک لیف دانه‌ای است که به‌عنوان پوششی محافظ اطراف دانه‌ی گیاه پنبه رشد می‌کند. این الیاف به دلیل لطافت، نرمی و ساختار کرکی خود، پرمصرف‌ترین لیف طبیعی در جهان محسوب می‌شود. رنگ طبیعی آن معمولاً سفید مایل به کرم است.

تاریخچه

واژه‌ی «پنبه» از کلمه‌ی عربی «کوتان» گرفته شده است. سابقه‌ی کشت و استفاده از پنبه به بیش از ۶۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد. قدیمی‌ترین نمونه‌ی پارچه‌ی پنبه‌ای که کیفیت بالایی داشته، مربوط به حدود ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد در پاکستان کشف شده است. حدود سال ۸۰۰ میلادی، بازرگانان عرب پنبه را به اروپا معرفی کردند و در قرن ۱۵ میلادی، این لیف طبیعی در سراسر جهان شناخته شد.

فرآیند تولید

رشد پنبه به شرایط آب‌وهوایی خاصی نیاز دارد؛ این گیاه در طول فصل رشد به میزان بالای رطوبت (بارندگی یا آبیاری) و در دوره‌ی برداشت به هوای گرم و خشک احتیاج دارد. پس از برداشت، الیاف پنبه از دانه‌ها جدا شده و فرآیند «جین کردن» روی آن انجام می‌شود. تولید انبوه و صنعتی پنبه، به دلیل مصرف بالای آب و مواد شیمیایی، چالش‌های زیست‌محیطی و اجتماعی مهمی را به همراه دارد.

چالش‌های تولید پنبه

افزایش تقاضای جهانی برای پنبه، تولیدکنندگان را به سمت کشاورزی فشرده و در مقیاس وسیع سوق داده است. این روش تولید، وابستگی زیادی به مصرف کودها و آفت‌کش‌های شیمیایی دارد و به منابع آبی فشار زیادی وارد می‌کند.

مشخصات فیزیکی پنبه

• نوع لیف: دانه‌ای
• قطر: ۱۱ تا ۲۲ میکرون
• طول: ۶ تا ۶۵ میلی‌متر

ویژگی‌های پنبه

✔ سبک و راحت

✔ مقاوم و هنگام خیس شدن محکم‌تر می‌شود

✔ تنفس‌پذیر و مناسب برای تمام فصول

✔ جذب و دفع سریع رطوبت

✔ قابلیت رنگ‌پذیری بالا، اما احتمال رنگ‌دهی هنگام شست‌وشو

✔ تمایل به آب‌رفتگی و کاهش ثبات ابعادی

✔ مستعد چروک شدن

✔ فاقد الکتریسیته‌ی ساکن

انواع پنبه بر اساس طول الیاف

کیفیت پنبه تا حد زیادی به طول، تمیزی و استحکام الیاف آن بستگی دارد. هرچه الیاف بلندتر باشند، پارچه‌ای نرم‌تر، مقاوم‌تر و با سطحی صاف‌تر ایجاد می‌کنند.

پنبه‌های باکیفیت بالا

برخی از مرغوب‌ترین انواع پنبه با الیاف خیلی بلند شامل:

• پنبه سوپیما (آمریکا)
• پنبه سی آیلند (کارائیب)
• پنبه جیزه (مصر)

این پنبه‌ها به دلیل لطافت فوق‌العاده و نرمی خاص، در تولید پارچه‌های لوکس و باکیفیت بالا مورد استفاده قرار می‌گیرند.

ویژگی‌های پایداری پنبه

گزینه‌های پایدارتر برای تولید پنبه شامل پنبه ارگانیک و پنبه‌های رنگی طبیعی هستند. این نوع پنبه‌ها به دلیل مصرف کمتر آب و عدم استفاده از مواد شیمیایی مصنوعی در کشاورزی، جایگزین‌های مناسبی برای پنبه‌ی معمولی محسوب می‌شوند و تأثیرات منفی کمتری بر محیط‌زیست دارند.

​کتان (Flex - LI) :

یک لیف پایدار که پارچه لینن از آن تولید می‌شود

توصیف

کتان یکی از قدیمی‌ترین و مقاوم‌ترین الیاف طبیعی ساقه‌ای است که از گیاه فلکس استخراج می‌شود. این لیف محکم، نرم و دارای درخششی طبیعی است. رنگ آن معمولاً در طیف کرم، قهوه‌ای روشن و خاکستری قرار دارد.

تاریخچه

قدمت استفاده از کتان به حدود ۸۵۰۰ سال پیش بازمی‌گردد که در یک پوشش سر در فلسطین اشغالی یافت شده است. حدود ۵۰۰۰ سال پیش، مردم سوئیس و مصر باستان از فلکس برای تولید پارچه لینن استفاده می‌کردند. لینن همچنین در مومیایی‌های مصر باستان برای پیچیدن اجساد به کار می‌رفت.

مشخصات الیاف

• نوع: لیف ساقه‌ای
• قطر: ۱۲ تا ۱۶ میکرون
• طول: ۲۵ تا ۱۵۰ میلی‌متر

ویژگی‌ها

• درخشش طبیعی با بافتی کمی ابریشمی
• بادوام، محکم و نسبتاً خشک
• مقاوم در برابر حرارت بالا
• خنک و تنفس‌پذیر، مناسب برای فصول گرم
• کشسانی کم، اما مقاوم در برابر حشرات و پرزدانه شدن
• جذب و دفع سریع رطوبت
• مستعد رنگ‌پریدگی در برابر نور خورشید
• رنگرزی و سفیدگری دشوار، به‌ویژه برای رنگ‌های پررنگ
• با شست‌وشو و استفاده مداوم، نرم‌تر اما ضعیف‌تر می‌شود
• به راحتی چروک می‌شود
• ضد الکتریسیته ساکن
• قابل تجزیه زیستی

فواید پایداری

گیاه فلکس به سرعت و به‌ آسانی رشد می‌کند، به حداقل مواد شیمیایی نیاز دارد و در فرآیند کشاورزی نیازی به آبیاری ندارد، که آن را به گزینه‌ای پایدار و دوستدار محیط زیست تبدیل می‌کند .

​کنف (Hemp - CA/HA) :

یکی از الیاف کلیدی در صنعت منسوجات پایدار

توصیف

کنف یک لیف گیاهی طبیعی است که از ساقه گیاه شاهدانه استخراج می‌شود و به دلیل کیفیت بالا و سازگاری با محیط زیست شناخته شده است. این لیف خالص، ظریف، با رنگی روشن و درخشندگی طبیعی است. پارچه‌های کنفی مرغوب از نظر کیفیت با لینن قابل مقایسه هستند. علاوه بر این، کنف معمولاً برای بهبود زیردست با سایر الیاف ترکیب می‌شود.

تاریخچه

کنف یکی از کهن‌ترین الیاف شناخته‌شده در تاریخ بشر است و قدمت آن به ۸۰۰۰ سال پیش از میلاد بازمی‌گردد، که نمونه‌هایی از آن در مقبره‌ای در کلمبیا کشف شده است. این لیف در تمدن‌های اولیه آسیا و خاورمیانه کاربردهای گسترده‌ای داشته و در قرن شانزدهم میلادی در انگلستان نیز نقش مهمی ایفا کرده است. پادشاه هنری هشتم حتی قانونی وضع کرد که کشاورزانی که این گیاه را کشت نمی‌کردند، جریمه شوند. کنف حداقل ۶۰۰۰ سال است که در صنعت نساجی استفاده می‌شود.

ویژگی‌ها

• هشت برابر قوی‌تر از پنبه
• هنگام جذب رطوبت کمی ضعیف‌تر می‌شود
• تنفس‌پذیر و خنک، مناسب برای فصول گرم
• مقاوم در برابر اشعه ماورای بنفش خورشید
• مقاوم به بید و سایر حشرات
• ضد حساسیت، اما ممکن است باعث خارش شود
• به دلیل میزان بالای لیگنین، رنگرزی دشواری دارد
• پس از شست‌وشو و استفاده، نرم‌تر و لطیف‌تر می‌شود
• مستعد چروک شدن
• کاملاً زیست‌تجزیه‌پذیر و تجدیدپذیر

فواید پایداری

کنف یک لیف به سرعت تجدیدپذیر است که می‌تواند تنها در سه ماه تا چهار متر رشد کند. این گیاه به میزان کمی مواد شیمیایی نیاز دارد و سازگاری بالایی با شرایط آب و هوایی مختلف دارد، که آن را به گزینه‌ای پایدار برای صنعت نساجی تبدیل می‌کند.

مشخصات الیاف

• نوع: لیف ساقه‌ای
• قطر: ۱۶ تا ۵۰ میکرون
• طول: ۱۵ تا ۲۵ میلی‌متر

چالش‌های پیش رو

فرآیند استخراج الیاف کنف از ساقه (رتینگ) می‌تواند منجر به تولید پساب شود که در صورت مدیریت نادرست، برای اکوسیستم‌های آبزی مضر خواهد بود

​چتایی (کنف هندی) - JUTE (JU) :

الیافی کم‌هزینه، بادوام و با رشد سریع

توصیف

چتایی یک لیف گیاهی طبیعی بسیار مقاوم است که از گیاه چتایی استخراج می‌شود. این لیف به دلیل رنگ طلایی-قهوه‌ای و درخشش طبیعی خود، به "الیاف طلایی" شهرت دارد. از نظر تولید و مصرف جهانی، چتایی پس از پنبه در جایگاه دوم قرار دارد و یکی از مقرون‌به‌صرفه‌ترین الیاف گیاهی محسوب می‌شود.

تاریخچه

چتایی بومی هند است و در کشورهای دیگر نیز کشت شده است. صادرات آن از دهه ۱۸۸۰ آغاز شد، زمانی که فناوری ریسندگی و بافندگی در شهر داندی، اسکاتلند توسعه یافت—شهری که اکنون موزه چتایی را در خود جای داده است. در دهه ۱۹۷۰، بسیاری از محصولات چتایی با الیاف مصنوعی جایگزین شدند و در اواخر دهه ۱۹۹۰، کاهش نیاز به گونی‌های چتایی در بسته‌بندی‌های انبوه، تأثیر قابل توجهی بر بازار این لیف گذاشت.

ویژگی‌ها

• بادوام و مقاوم
• کاهش استحکام در هنگام جذب رطوبت
• شکل‌دهی مناسب به لباس
• کشسانی پایین
• عایق صوتی و گرمایی عالی
• به‌خوبی رنگ می‌گیرد و رنگ آن ثابت می‌ماند
• ضد الکتریسیته ساکن
• زیست‌تجزیه‌پذیر و سازگار با محیط زیست

فواید پایداری

چتایی گیاهی با رشد سریع است که در دوره‌های ۴ تا ۶ ماهه کشت می‌شود. این گیاه نیاز بسیار کمی به آفت‌کش‌ها و کودهای شیمیایی دارد، که آن را به گزینه‌ای پایدار در صنعت نساجی تبدیل می‌کند.

مشخصات الیاف

• نوع: لیف ساقه‌ای
• قطر: ۱۵ تا ۲۰ میکرون

چالش‌های پیش رو

فرآیند استخراج الیاف چتایی از ساقه (رتینگ) می‌تواند منجر به تولید پساب شود که در صورت مدیریت نادرست، برای اکوسیستم‌های آبزیان مضر خواهد بود.

رامی - RAMIE (RA) :

الیافی گیاهی مستحکم با شباهت به لینن است.

توصیف

رامی که با نام «علف چینی» یا «رئا» نیز شناخته می‌شود، یکی از قدیمی‌ترین الیاف مورد استفاده در صنعت نساجی است. این لیف به دلیل استحکام بالا، یکی از مقاوم‌ترین الیاف گیاهی طبیعی محسوب می‌شود. رنگ طبیعی آن سفید با درخششی ابریشم‌گونه است و از نظر ظاهری شباهت زیادی به لینن دارد. برای بهبود خواص رامی، معمولاً آن را با الیاف دیگر مانند پنبه، پلی‌استر و پشم ترکیب می‌کنند.

تاریخچه

رامی از دوران ماقبل تاریخ در چین، هند و اندونزی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این لیف در مصر باستان کاربرد داشته و در قرون وسطی در اروپا شناخته شده است. در دهه ۱۹۸۰، با افزایش تمایل به استفاده از الیاف طبیعی، رامی مجدداً مورد توجه قرار گرفت.

 لیف ساقه‌ای

• قطر: ۲۵ تا ۳۰ میکرون

ویژگی‌ها

• محکم و شکننده اما با شست‌وشو و مرور زمان نرم‌ می‌شود
• افزایش استحکام در تماس با رطوبت
• حفظ فرم و شکل لباس
• افزایش درخشندگی ابریشمی پس از شست‌وشو
• مقاوم در برابر دمای بالا
• کشسانی پایین
• جذب و دفع سریع رطوبت
• جاذب آب بیشتر نسبت به پنبه
• ضد باکتری و مقاوم به قارچ و کپک
• جذب بالای رنگ اما مستعد رنگ‌پریدگی و سایش
• تمایل به کمی آب‌رفتگی
• مستعد چروک شدن و ایجاد شکستگی در خطوط تا
• ضد تجمع الکتریسیته ساکن
• قابل شست‌وشو در هر دمایی
• امکان خشک کردن در هوای آزاد یا با ماشین در دمای پایین
• نیاز به اتو با دمای بالا برای صاف شدن

بامبو - BAMBOO (BB) :

الیافی گیاهی با استحکام بالا و زیست‌تجزیه‌پذیری عالی

توصیف

بامبو یک لیف طبیعی ساقه‌ای است که به دو روش استخراج می‌شود:

1. روش رتینگ: استخراج لیف مستقیماً از ساقه
2. روش خمیرسازی: تبدیل گیاه بامبو به خمیر و سپس تولید الیاف

بر این اساس، بامبو را می‌توان به دو نوع اصلی تقسیم کرد: لینن بامبو و ویسکوز بامبو. در صنعت پارچه‌سازی، بیشتر از روش ویسکوز برای تولید پارچه‌های بامبویی استفاده می‌شود و معمولاً آن را با دیگر الیاف ترکیب می‌کنند تا کیفیت و عملکرد آن بهبود یابد.

تاریخچه

ریشه‌ی استفاده از لیف بامبو به چین بازمی‌گردد، جایی که در ابتدا بیشتر برای ساخت کاغذ مورد استفاده قرار می‌گرفت. در گذشته، این لیف در تولید محصولاتی مانند بالشتک‌های زیر لباس و نوارهای محکم برای شکم‌بندها کاربرد داشت. در قرن بیستم، به دلیل ویژگی‌های زیست‌محیطی و پایداری بالا، بامبو به‌طور گسترده در صنعت پوشاک مورد توجه قرار گرفت.

فواید پایداری

بامبو یک منبع سریع‌التجدید است که قابلیت زیست‌تجزیه‌پذیری بالایی دارد. این گیاه رشد سریعی دارد، به مراقبت کمی نیازمند است و در فرآیند کشاورزی، مصرف مواد شیمیایی آن ناچیز است.

لیف ساقه‌ای

• قطر: ۱۴ تا ۲۷ میکرون
• طول: ۱ تا ۵ میلی‌متر

ویژگی‌ها

• سبک، نرم و دارای بافتی ابریشمی
• بادوام و مقاوم
• تنفس‌پذیری بالا و مناسب برای هوای گرم
• کشسانی زیاد
• جذب و دفع سریع رطوبت
• مقاوم در برابر اشعه UV خورشید
• خاصیت ضدباکتریایی و مقاومت در برابر قارچ و کپک (به دلیل ترکیبات طبیعی بامبوکان)
• ضد حساسیت و مناسب برای پوست‌های حساس
• مقاوم در برابر چروک شدن
• زیست‌تجزیه‌پذیر و سازگار با محیط زیست

چالش‌های پیش رو

فرآیند رتینگ شیمیایی که برای استخراج لیف بامبو از ساقه استفاده می‌شود، می‌تواند پساب‌های مضری تولید کند که بر اکوسیستم‌های آبزی تأثیر منفی دارد. ازاین‌رو، توسعه روش‌های دوستدار محیط زیست برای فرآوری بامبو یک چالش اساسی در صنعت نساجی است. 

سیسال - SISAL (SI) :

الیافی زبر و محکم، پرکاربرد در تولید طناب و ریسمان

توصیف

سیسال یک لیف طبیعی و مقاوم است که از برگ‌های گیاه سیسال استخراج می‌شود. فرآیند استخراج شامل خرد کردن و ضربه زدن به برگ‌ها برای جدا کردن الیاف محکم و سخت از بخش‌های ضعیف‌تر است. الیاف به‌دست‌آمده دارای بافتی زبر، درخشان و مقاوم هستند و طیف رنگی آن‌ها معمولاً از سفید تا کرم متغیر است.

تاریخچه

گیاه سیسال بومی آمریکای مرکزی است و استفاده از آن به دوران پیشاکلمبی بازمی‌گردد. در دهه ۱۸۸۰، با پیشرفت ماشین‌های خرمنکوب، تولید این الیاف در سطح صنعتی گسترش یافت و به دلیل هزینه پایین و استحکام بالا، به‌ویژه در تولید طناب، محبوب شد. امروزه ریسمان و طناب سیسال همچنان به دلیل دوام و مقاومت بالا، کاربرد گسترده‌ای دارد.

لیف برگی

• قطر: ۲۰۰ تا ۴۰۰ میکرون
• طول: ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌متر

ویژگی‌ها

• زبر و درخشان
• بسیار بادوام و مقاوم در برابر سایش
• مقاوم در برابر آب و آسیب ناشی از آب نمک (مناسب برای استفاده دریایی)
• عایق صوتی طبیعی
• رنگ‌پذیری بالا، اما مستعد از دست دادن رنگ در طول زمان
• کاملاً زیست‌تجزیه‌پذیر و دوستدار محیط زیست

آباکا - ABACA (AB) :

لیف کم‌هزینه و تجزیه‌پذیر با بافتی مشابه ابریشم

توصیف

آباکا که با نام شاهدانه مانیل شناخته می‌شود، لیفی طبیعی است که از پوشش برگ‌های اطراف تنه گیاه آباکا استخراج می‌شود. این گیاه از نزدیکان درخت موز بوده و یکی از محکم‌ترین الیاف طبیعی محسوب می‌شود. روش استخراج آن به‌گونه‌ای است که الیافی ظریف، براق و به رنگ بژ روشن تولید می‌کند که از باارزش‌ترین لیف‌ها به شمار می‌آید. الیاف سلولزی آباکا نسبتاً صاف و یکدست هستند و معمولاً تا ۳ متر طول دارند.

تاریخچه

• منشأ گیاه آباکا به سوماترا، فیلیپین بازمی‌گردد و در سال ۱۹۲۵ میلادی توسط هلندی‌ها کشف شد.

• این گیاه کمی بعد به آمریکای مرکزی راه یافت و در جنگ جهانی دوم، تولید آن در فیلیپین کاهش اما در آمریکای مرکزی افزایش پیدا کرد.

• در آن دوران، آباکا به‌طور گسترده برای ساخت طناب، بادبان‌های کشتی و پاکت‌های مقاوم نامه در مانیل استفاده می‌شد.

• امروزه، استان آکلان در فیلیپین باکیفیت‌ترین نوع این لیف را تولید می‌کند.

ویژگی‌ها

• سبک و دارای قابلیت شناوری

• نرم و درخشان

• کشسان، الاستیک و جهنده

• دافع آب و چربی

• مقاوم در برابر آسیب آب نمک

• رنگ‌پذیری بالا و رنگ ثابت

• تجدیدپذیر و دوستدار محیط زیست

لیف ساقه‌ای

• طول: تا ۳۰۰۰ میلی‌متر

کاپک - KAPOK (KP) :

لیف گیاهی طبیعی تجدیدپذیر که اغلب به آن "ابریشم افراد فقیر" گفته می‌شود.

توصیف

کاپک یک لیف گیاهی سلولزی طبیعی است که از میوه درخت کاپک یا خود درخت به دست می‌آید. این لیف گاهی با نام‌های پنبه جاوا، سیبا، کاپک جاوا یا پنبه ابریشم شناخته می‌شود. طیف رنگی آن از سفید، زرد کم‌رنگ تا قهوه‌ای روشن متغیر بوده و دارای بافتی براق و ابریشمی است. این لیف اغلب با سایر الیاف ترکیب می‌شود.

تاریخچه

• خاستگاه کاپک به آمریکای جنوبی و آفریقا بازمی‌گردد.

• در اواخر قرن نوزدهم میلادی، این لیف به محصولی مهم در آسیا تبدیل شد.

• در دوران ویکتوریا، افزایش سرمایه جهانی باعث شد مبلمان‌های بسیار نرم و پرحجم رواج یابند.

• از آنجا که کاپک ارزان‌تر از موی اسب بود، به ماده استاندارد در پارچه‌های مبلی تبدیل شد.

• پس از جنگ جهانی دوم، کاپک جای خود را به جایگزین‌های ارزان‌تر مصنوعی داد.

• در سال‌های اخیر، با افزایش محبوبیت الیاف طبیعی و ارگانیک، دوباره به چرخه تولید بازگشته است.

ویژگی‌ها

• بسیار سبک (۸ برابر سبک‌تر از پنبه)

• نرم، ابریشمی و کمی چرب

• شناور (۵ برابر بیشتر از چوب‌پنبه)

• شکننده

• دافع آب

• بسیار آتش‌گیر

• ضد میکروب (به دلیل ترکیبات تلخ طبیعی)

• عایق صوتی

• ضد حساسیت

• جذب‌کننده چربی و روغن

• زیست‌تجزیه‌پذیر و تجدیدپذیر

مشخصات کلی

• نوع لیف: لینت (پرز)

• قطر: ۳۰ - ۳۶ میکرون

• طول: ۲۰ - ۴۰ میلی‌متر​

لیف نارگیل - COIR(CC) :

لیف گیاهی استخراج‌شده از پوسته نارگیل، پرکاربرد در حصیر و پادری

توصیف

لیف نارگیل یک لیف گیاهی بسیار محکم است که از پوسته نارگیل استخراج می‌شود. این لیف در بین تمامی الیاف طبیعی تجاری، ضخیم‌ترین و مقاوم‌ترین محسوب می‌شود و به‌طور کلی رنگ طلایی دارد. دو نوع اصلی لیف نارگیل وجود دارد:

• الیاف قهوه‌ای: رایج‌تر و استخراج‌شده از نارگیل‌های رسیده

• الیاف سفید: ظریف‌تر و تهیه‌شده از نارگیل‌های نارس سبز

تاریخچه

• خاستگاه لیف نارگیل هند است و اولین ثبت تاریخی از نارگیل‌ها به قرن سوم قبل از میلاد بازمی‌گردد.

• از دوران باستان، دریانوردان هندی از الیاف نارگیل برای ریسمان‌های بادبان کشتی‌ها و طناب‌ها استفاده می‌کردند.

• در سال ۱۸۴۰ میلادی، شرکت "ترلواراند سانز" تولیدکننده فرش، شروع به استفاده از الیاف نارگیل در کاربردهای مختلف کرد.

ویژگی‌ها

• زبر و مقاوم

• بادوام و ضخیم

• عایق حرارتی

• نگه‌دارنده رطوبت

• ضد آب و مقاوم در برابر آب نمک

• مقاوم در برابر آتش و اشعه ماورای بنفش

• ضد باکتری، مقاوم به حشرات و قارچ

• عایق صوتی

• رنگ‌پذیری دشوار (به دلیل مقدار بالای لیگنین)

• ضد الکتریسیته ساکن

مشخصات کلی

• نوع لیف: سخت

• قطر: ۱۲ - ۲۵ میکرون

• طول: تا ۳۵۰ میلی‌متر

پشم کشمیر - CASHMERE(WS) :

الیاف پشم نرم‌تر، ظریف‌تر و گران‌بها، جمع‌آوری‌شده از بز کشمیر

توصیف

پشم کشمیر فقط از پشم زیرین بدن بز کشمیر به دست می‌آید. این لیف معمولاً در رنگ‌های خاکستری، قهوه‌ای و سفید دیده می‌شود و دارای درخشندگی کم است. به دلیل تولید محدود، این لیف تنها برای کالاهای بسیار نفیس استفاده می‌شود و گاهی با پشم‌های بسیار نرم دیگر ترکیب می‌شود.

تاریخچه

• نام کشمیر از املای قدیمی منطقه کشمیر، جایی که تولید و تجارت آن آغاز شد، گرفته شده است.

• خاستگاه این الیاف به امپراتوری مغولستان در قرن سیزدهم میلادی بازمی‌گردد.

• جاده ابریشم به توسعه بازار الیاف کشمیر کمک کرد.

• در اوایل قرن ۱۹ میلادی، شال‌های کشمیر به اوج محبوبیت خود رسیدند.

ویژگی‌ها

• ابریشمی و بسیار ظریف

• نرم، سبک و دارای آویزش زیبا

• حفظ گرما و راحتی پوششی بالا

• ضعیف‌تر از پشم و موهر

• ظریف و مستعد پرز دادن و سایش

• جذب و حفظ رطوبت مشابه پشم

• مقاوم در برابر آتش

• ضد حساسیت

• رنگ‌پذیری عالی

• ضد الکتریسیته ساکن

لیف حیوانی

• قطر: ۱۹ - ۷ میکرون

• طول: ۲۵ - ۹۰ میلی‌متر

بهترین کیفیت کشمیر

• قطر: ۱۳ - ۱۵ میکرون

• طول: ۳۵ - ۳۷ میلی‌متر

پشم - WOOL(WO) :

لیف پشمی زمستانی که معمولاً در پارچه‌های کت‌وشلوار و بافتنی استفاده می‌شود.

توصیف

پشم یک لیف پروتئینی طبیعی است که از گوسفند به دست می‌آید. بیش از ۲۰۰ نژاد مختلف گوسفند در سراسر جهان وجود دارد. الیاف پشم پیش از تکمیل فرآوری، به طور طبیعی دارای فر و جعد، همراه با کمی چربی و پرز هستند. رنگ طبیعی آن معمولاً سفید مایل به زرد یا کرم است، اما برخی از انواع آن می‌توانند سیاه، قهوه‌ای یا خاکستری باشند.

تاریخچه

• گوسفندان از قدیمی‌ترین گونه‌های جانوری اهلی هستند که قدمت آن‌ها به حدود ۱۰,۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد.

• شواهد نشان می‌دهند که بشر اولیه از پشم برای محافظت از بدن خود استفاده می‌کرد.

• صنعت تولید پشم بریتانیا از حدود ۱۹۰۰ سال قبل از میلاد پیشتاز بوده است.

• در قرن‌های ۱۵ و ۱۶ میلادی، صادرات گوسفند و پشم خام در بریتانیا ممنوع شد و مجازات آن اعدام بود.

• اولین گوسفندان مرینوس در سال ۱۷۹۷ میلادی به استرالیا وارد شدند، جایی که تا امروز بهترین مرینوس‌ها پرورش می‌یابند.

رشد و فرآوری

پشم با تراشیدن بدن گوسفند در بهار یا اوایل تابستان به دست می‌آید. کیفیت نهایی پشم با طبقه‌بندی آن تعیین می‌شود. قبل از استفاده، پشم با مواد شیمیایی چربی‌گیری و پاک‌سازی شده و سفیدگری برای انواع سفید موردنیاز است.

ویژگی‌ها

• ضعیف‌تر از پنبه و کتان

• کاهش استحکام هنگام جذب رطوبت

• حفظ فرم لباس

• نگه‌داشتن گرما و هوا

• کشسانی بالا و بیشترین ازدیاد طول در بین الیاف طبیعی

• جذب رطوبت بیشتر از پنبه

• حساس به نور مداوم خورشید (کاهش رنگ و استحکام)

• مستعد رشد کپک در شرایط رطوبتی

• قابلیت تحریک و سوزش پوست در برخی افراد

• تمایل به جمع‌شدگی هنگام مرطوب بودن

• امکان نمدی شدن به دلیل درگیری فلس‌های الیاف

• مقاومت بالا در برابر چروک شدن

• زیست‌تجزیه‌پذیر و قابل بازیافت به‌صورت مکانیکی

لیف حیوانی

• قطر: ۱۰ - ۵۰ میکرون

• طول: ۴۰ - ۱۱۵ میلی‌متر

انواع متداول پشم

پشم با طول‌های مختلف برای تولید انواع پارچه‌های پشمی به کار می‌رود:

• پارچه‌های پشمی نرم‌تر و گرم‌تر از الیاف کوتاه‌تر تولید می‌شوند.

• پارچه‌های فاستونی از الیاف بلندتر و متراکم‌تر ساخته می‌شوند.

کیفیت پشم

کیفیت پشم بر اساس قطر لیف، میزان جعد، رنگ و استحکام الیاف تعیین می‌شود.

چالش‌های پیش رو

• برخی روش‌های درمان بیماری‌های گوسفندان مانند فلای استرایک می‌توانند خشونت علیه حیوانات محسوب شوند.

• عملیات فرآوری پشم خام معمولاً شامل مقدار زیادی مواد شیمیایی و مصرف بالای انرژی است.

موهر - MOHAIR(WM) :

الیاف بلند، درخشان و گرم که زمانی برای لباس پادشاهان استفاده می‌شد.

توصیف

موهر یک پارچه شبه‌ابریشمی است که از موی بز آنگورا به دست می‌آید. این لیف بلند، سفید، درخشان و نرم است و در دسته الیاف نفیس مانند ابریشم و کشمیر قرار دارد. به دلیل کیفیت بالای آن، لقب "الماس الیاف" به آن داده شده است. این لیف اغلب با سایر الیاف، مخصوصاً پشم، مخلوط می‌شود.

تاریخچه

• یکی از قدیمی‌ترین الیاف جهان

• کلمه "موهر" از "موخیر" در زبان عربی به معنای "ظریف‌ترین پشم" گرفته شده است.

• مبدأ بز آنگورا: کوه‌های تبت

• در قرن شانزدهم میلادی به ترکیه وارد شد.

• در دهه ۱۸۰۰ میلادی به انگلستان، آفریقای جنوبی و آمریکا منتقل شد.

• در دهه ۱۹۶۰ میلادی، پارچه‌های کت‌وشلوار موهر با پشم مخلوط بسیار رایج شدند.

لیف حیوانی

• قطر: ۱۸ - ۴۵ میکرون

• طول:

• ۱۰۰ - ۱۵۰ میلی‌متر (چیده‌شده دو بار در سال)
• ۲۰۰ - ۳۰۰ میلی‌متر (چیده‌شده یک‌بار در سال)

ویژگی‌ها

• درخشندگی طبیعی (به دلیل انعکاس زیاد فلس‌های خارجی لیف)

• بالاترین دوام در بین الیاف حیوانی

• کشسانی بالا

• جذب و دفع رطوبت خوب

• مقاوم در برابر شعله

• در مقایسه با پشم، گرد و غبار کمتری جذب می‌کند

• ثبات رنگ بالا (به‌سختی کم‌رنگ می‌شود)

• رنگ‌پذیری بسیار خوب

• کمتر از پشم نمدی و جمع می‌شود

• مقاومت بالا در برابر چروک شدن

• زیست‌تجزیه‌پذیر

بهترین کیفیت

• طول و کیفیت موهر به تعداد دفعات چیدن در سال بستگی دارد.

• موهر بزهای آنگورای جوان‌تر (۱۹-۲۰ میکرون قطر) نرم‌تر، ظریف‌تر و بلندتر از موهر بزهای مسن‌تر است و کیفیت بسیار بالاتری دارد.

یاک - YAK(WY) :

الیاف پرکاربرد و پایدار، جایگزین کشمیر که در هیمالیا بسیار باارزش است.

توصیف

الیاف یاک از پوشش موی بدن گاومیش موبلند یاک به دست می‌آید که در چین به "گاو مودار" معروف است. یاک دارای پوشش موی دولایه است و به‌طور طبیعی از قهوه‌ای تا سیاه متغیر است. این لیف ظریف، گرم‌تر از مرینوس، به نرمی کشمیر و به سختی پشم شتر است.

تاریخچه

• در دهه ۱۸۰۰ میلادی، تعداد زیادی یاک در تبت وجود داشت.

• بعد از سال ۱۹۰۰ میلادی، به دلیل شکار بیش‌ازحد تقریباً تا مرز انقراض پیش رفت.

• آمیزش یاک با گاوهای اهلی باعث آسیب‌پذیری بیشتر این گونه شد.

• برای بازارهایی که از کشمیر دل‌زده شده‌اند، این لیف گزینه‌ای مطلوب به‌شمار می‌رود.

لیف حیوانی

• قطر: ۱۶ - ۹۰ میکرون

• طول: ۲۵ - ۱۵۰ میلی‌متر

ویژگی‌ها

• نرم

• درخشان و براق‌تر از پشم

• گرما را به خوبی حفظ می‌کند (۱۰ تا ۱۵ درصد گرم‌تر از پشم)

موی شتر - CAMEL HAIR(WK) :

لیف طبیعی مورد استفاده در پوشش بیابان‌گردهای بومی صحراها برای محافظت در برابر گرما

توصیف

موی شتر یک لیف حیوانی طبیعی است که معمولاً دارای سایه‌های قهوه‌ای طلایی می‌باشد. این الیاف از دو بخش تشکیل شده‌اند:

1. موهای محافظ بیرونی: زمخت‌تر و انعطاف‌ناپذیر
2. موهای زیرین: نرم و ظریف (موی بچه شتر جایگزین مناسبی برای الیاف کشمیر است.)

تاریخچه

• اولین اشاره به موی شتر در کتاب مقدس به عنوان ماده‌ای برای چادرها، فرش‌ها و رداها آمده است.

• برند مد "جیگر" اولین بار از موی شتر برای کت تک و کت و شلوار استفاده کرد.

لیف حیوانی

• قطر: ۵ - ۴۰ میکرون

• طول:

• ۳۸۰ میلی‌متر (بیشتر موهای خارجی)
• ۳۵ - ۱۲۰ میلی‌متر (لایه زیرین)

ویژگی‌ها

• سبک‌وزن، صاف و نرم

• درخشان

• دارای خواص عایقی عالی

• کشسانی پایین‌تر از پشم

• حساس‌تر به مواد شیمیایی نسبت به پشم

• به سختی از مراحل نمدی شدن عبور می‌کند

• به خوبی رنگ‌های طبیعی را جذب می‌کند

آلپاکا - ALPACA(WP) :

لیف حیوانی طبیعی، کمیاب، نرم‌تر از کشمیر

توصیف

آلپاکا لیفی طبیعی از پستانداری از خانواده شترهای آمریکای جنوبی است. این لیف به دلیل سبکی، ظرافت و گرما در دسته الیاف اعلا قرار می‌گیرد. آلپاکا در طیف گسترده‌ای از رنگ‌ها مانند سفید، قهوه‌ای روشن، قهوه‌ای تیره و خاکستری وجود دارد.

• کمیاب در بازار و معمولاً با کشمیر، موهر و ابریشم برای افزایش نرمی و تولید لباس‌های گران‌قیمت مخلوط می‌شود.

تاریخچه

• آلپاکاها در کوه‌های آند اهلی شدند.
• در امپراتوری اینکاها، موی آلپاکا فقط برای لباس‌های سلطنتی استفاده می‌شد.
• مردم پرو قرن‌هاست لباس‌های بافته‌شده از آلپاکا را می‌پوشند.

مشخصات کلی

• نوع لیف: حیوانی

• قطر: ۱۸ - ۲۵ میکرون

ویژگی‌ها

• بسیار سبک

• خیلی صاف و نرم

• مانند پشم، به‌راحتی نمدی می‌شود

• بادوام

• ۳ تا ۵ برابر گرم‌تر از پشم

• تنفس‌پذیر و جاذب رطوبت

• مقاوم به شعله

• ضد آلرژی (تحریک‌کننده پوست نیست)

• رنگ‌پذیری عالی و ثبات رنگی بالا

• مقاوم به چروک و پرزدار شدن

• کمی تجمع الکتریسیته ساکن دارد

لاما - LLAMA(WI) :

توصیف

لاما یک حیوان پستاندار از خانواده شترهای آمریکای جنوبی است که ظاهری مشابه آلپاکا دارد، ولی الیاف آن ظرافت و نرمی کمتری دارند. این حیوان پوشش دو لایه دارد؛ لایه زیرین آن ابریشمی و موج‌دار است و لایه بیرونی آن زبر و ضخیم‌تر می‌باشد. به طور کلی، رنگ الیاف لاما در طیف‌های قهوه‌ای قرار دارد، اما ممکن است شامل لکه‌هایی از سیاه تا سفید نیز باشد.

تاریخچه

لاماها بومی کوه‌های آند هستند و بیش از ۵۰۰۰ سال است که اهلی شده‌اند. نام "لاما" از زبان بومیان پرو گرفته شده است. این حیوانات در قرون ۱۱ تا ۱۳ میلادی به عنوان وسیله حمل بار و پرورش یافته و شناخته می‌شدند. در این دوران به آن‌ها لقب "جانوران بارکش" داده شد. در قرن بیستم میلادی، لاماها دوباره شناخته شدند.

لیف پوشش زیرین

• قطر: ۲۰-۲۵ میکرون
• طول: ۸۰-۲۵۰ میلی‌متر 

ویژگی‌ها (پشم زیرین)

• سبک و توخالی
• نرم و ظریف
• جعد کمتری نسبت به سایر الیاف حیوانی
• بادوام و مقاوم
• به دلیل تنوع ضخامت الیاف، فرآیندهای مختلف عملیات آن دشوار است
• کشسانی کمتر از الیاف آلپاکا
• تحت تابش نور مداوم خورشید ضعیف می‌شود
• مقاوم در برابر مواد نفتی و شیمیایی
• ضد آلرژی
• به راحتی آب را جذب کرده و در رطوبت شکل خود را از دست می‌دهد

کیویت(کرک گاو عنبر) - QIVIUT :

لیف کمیاب، سبک و نرم، پشم زیرین بدن گاو مشک که یکی از ظریف‌ترین الیاف طبیعی است.

توصیف

کیویت الیاف پشمی زیرین بدن گاو مشک است که معمولاً به رنگ قهوه‌ای مایل به خاکستری هستند. برای کیفیت بهتر، می‌توان آن را به صورت نخ خالص ریسیده و یا با مرینوس، آلپاکا، کشمیر و ابریشم مخلوط کرد. این الیاف خشک‌تر از پشم بوده و تنها ۷ درصد چربی دارند. قیمت الیاف کیویت به دلیل حجم تولید بسیار محدود، بالا است.

تاریخچه

کیویت به معنای گاو مشک است که مبدأ آن‌ها از آمریکای شمالی و گرینلند است. در گذشته، تعداد بسیار زیادی از این حیوانات شکار شدند و دوباره در سال ۱۹۳۵ میلادی به آلاسکا وارد شدند. الیاف کیویت برای اولین بار توسط یک معلم اقتصاد در آلاسکا در طول دهه ۱۹۳۰ میلادی به نخ تبدیل شد.

لیف حیوانی

• قطر: ۱۱-۱۸ میکرون
• طول: ۳۵-۷۰ میلی‌متر

ویژگی‌ها

• نرم
• بادوام
• ۸ برابر گرم‌تر از پشم
• ضد آلرژی و پوست را تحریک نمی‌کند
• به خوبی رنگ می‌گیرد
• جمع شدگی ندارد و نمدی نمی‌شود
• بی‌بو

ویکونیا(شترچه) - VICUNA(WG) :

لیف کمیاب، با ارزش و ظریف به دست آمده از حیوان ویکونیا

توصیف

ویکونیا لیفی پشمی، ظریف و ابریشمی است که از پشم زیرین بدن حیوان ویکونیا به دست می‌آید. این لیف معمولاً به رنگ نارنجی قهوه‌ای یا در طیف رنگ‌های طبیعی دیده می‌شود.

تاریخچه

در دوران باستان، الیاف ویکونیا به عنوان «الیاف خدایان» شناخته می‌شد و تنها امپراتور اینکاها اجازه استفاده از آن را داشت. به دلیل شکار بیش‌ازحد، این حیوان در دسته گونه‌های در معرض انقراض قرار گرفت و توسط دولت‌های پرو و بولیوی تحت حفاظت قرار گرفت. برند «لورو پیانا» متعلق به «ال وی ام اچ»، تنها سهام‌داری است که حق تولید و صادرات پارچه‌های ویکونیا را دارد.

لیف حیوانی

• قطر: ۶ - ۱۰ میکرون
• طول: تقریباً ۳۵ میلی‌متر

ویژگی‌ها

• نرم‌تر و ظریف‌تر از کشمیر
• گرما را نگه می‌دارد
• به‌آسانی پرز نمی‌دهد
• قادر به از دست دادن سریع رطوبت و خشک شدن فوری
• مقاوم به شعله
• ضد آلرژی
• هنگام رنگرزی به‌آسانی آسیب می‌بیند
• زیست‌تجزیه‌پذیر

آنگورا - ANGORA(WA) :

لیف حیوانی نرم با قابلیت شناوری روی آب و زیردستی کرکی

توصیف

آنگورا لیفی ظریف و نرم است که از خرگوش آنگورا به دست می‌آید. این حیوان موهای بسیار بلند و انعطاف‌پذیر دارد. لیف آنگورا در رنگ‌های متنوعی از جمله سفید خالص، خاکستری، قهوه‌ای و سیاه در دسترس است. لباس‌های بافته‌شده از این لیف، حسی شبیه به خز را القا می‌کنند. همچنین، برای افزایش قابلیت کشسانی، اغلب با پشم مخلوط می‌شود.

لیف حیوانی

• قطر: ۱۱ - ۱۴ میکرون

کیفیت

نوع لیف آنگورا بسته به طول آن متفاوت است، به‌طوری‌که طول لیف تأثیر مستقیمی بر کیفیت آن دارد.

ویژگی‌ها

• سبک، نرم و ابریشمی
• خیلی ظریف، نازک و پرزدار با هاله‌ای کرکی
• گرما را به‌خوبی حفظ می‌کند و می‌تواند ۱۰۰ درصد برای پوشیدن بسیار گرم باشد
• کشسانی خیلی پایین
• رطوبت را به‌سرعت جذب کرده و از دست می‌دهد
• به‌سختی رنگ جذب می‌کند
• ضد الکتریسیته ساکن
• در اثر سایش به‌آسانی نمدی می‌شود

ابریشم - SILKA(SE) :

یکی از قدیمی‌ترین الیاف طبیعی گران‌قیمت شناخته‌شده

توصیف

ابریشم یک لیف بسیار خاص است که عمدتاً از کرم ابریشم به دست می‌آید. این لیف به دلیل نرمی، درخشش، براق بودن و زیر‌دستی صاف، به‌عنوان «ملکه پارچه‌ها» شناخته می‌شود. ابریشم تنها لیف طبیعی بلند و یکسره است که در صنعت نساجی جایگاه ویژه‌ای دارد.

لیف حیوانی

• قطر: ۱۰ - ۱۳ میکرون
• طول: ۱۵۰,۰۰۰ - ۱,۵۰۰,۰۰۰ میلی‌متر

تاریخچه

طبق شواهد باستان‌شناسی، ابریشم حداقل ۵۰۰۰ سال است که استفاده می‌شود. بر اساس یک افسانه چینی، ملکه "هسی لینگ شی"، همسر امپراتور زرد، هنگام نشستن زیر درخت توت سفید، پیله‌های کرم ابریشم را کشف کرد. سپس، امپراتور یاد گرفت که چگونه با ریسیدن ابریشم، پارچه‌ای نفیس تهیه کند. در زمان سلسله "هان"، ابریشم به‌عنوان واحد پول برای مبادله کالا مورد استفاده قرار می‌گرفت.

موارد پایداری

استفاده از ابریشم وحشی (توسا)، ابریشم آهیمسا و ابریشم ارگانیک به‌عنوان جایگزین‌های پایدار احتمالی مطرح هستند.

ویژگی‌ها

• صاف با قابلیت آویزش و ایجاد چین‌های خوش‌فرم و زیبا
• یکی از قوی‌ترین الیاف طبیعی، محکم‌تر از پنبه و کتان
• هدایت گرمایی ضعیف
• کشسانی بالا
• جذب و دفع سریع رطوبت
• رنگ‌پریدگی و ضعیف‌شدن الیاف در معرض نور خورشید و عرق در مدت زمان طولانی
• به‌آسانی گرد و غبار را به خود نمی‌گیرد
• رنگ را به‌خوبی جذب می‌کند و رنگ‌های یکدست و درخشان ایجاد می‌کند
• تمایل به آب‌رفتن دارد
• مقاوم به چروک
• تجمع الکتریسیته ساکن ندارد

تولید

ابریشم می‌تواند توسط چندین حشره تولید شود، اما رایج‌ترین آن از کرم ابریشم است. پروانه‌های ماده در مرحله تخم‌گذاری طی چند روز حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ تخم می‌گذارند. کرم‌ها در طول ۲۵ تا ۳۰ روز، با تغذیه مداوم، از ۲ میلی‌متر به ۷۰ میلی‌متر رشد می‌کنند. پس از رشد کامل، کرم ابریشم شروع به تنیدن پیله‌ای از ابریشم می‌کند که تقریباً ۱۶۰۰ متر لیف یکسره تولید می‌کند.

چالش پیش رو

جوشاندن پیله‌ها و کشتن شفیره‌ها برای استخراج الیاف بلند ابریشم، نگرانی‌های مرتبط با حقوق حیوانات را افزایش داده است.

ابریشم پرورشی و وحشی

کرم ابریشم توت، تنها گونه پرورش‌یافته است که بهترین کیفیت ابریشم را تولید می‌کند.

MOMME

نمره‌ی موم برای اندازه‌گیری تراکم و استحکام ابریشم استفاده می‌شود. عدد بالاتر نشان‌دهنده کیفیت بهتر و پارچه‌ای محکم‌تر است. یک پارچه ابریشمی ۶ میلی‌متری، سبک‌تر است، در حالی که پارچه ۲۲ میلی‌متری، ابریشمی سنگین‌تر و بادوام‌تر محسوب می‌شود.

موی اسب - HORSE HAIR :

موی زبر و بلند روییده‌شده بر یال و دم اسب

توصیف

موی اسب یک لیف پروتئینی حیوانی است که از یال و دم اسب‌ها به دست می‌آید. موهای یال نرم‌تر و موهای دم زبرتر هستند. بیشتر موهای اسب از اسب‌های مرده تهیه می‌شوند و معمولاً به رنگ سیاه و براق هستند.

تاریخچه

اولین استفاده ثبت‌شده از موی اسب در قرن نهم میلادی در سوئیس بود که به‌عنوان یک طرح اولیه ثبت شد. برخی معتقدند که اسپانیایی‌ها در قرن هشتم میلادی از موی اسب برای منسوجات استفاده می‌کردند. در طول تاریخ، موی اسب به‌عنوان لایی برای استحکام لباس‌های دوخته‌شده و در صنعت کلاه‌دوزی کاربرد داشت. در قرن نوزدهم میلادی، این لیف به‌طور گسترده در پارچه‌های روکش مبلمان و تزئینات داخلی مورد استفاده قرار گرفت.

لیف حیوانی

• قطر: ۵۰ - ۱۵۰ میکرون (موی یال)
• قطر: ۷۵ - ۲۸۰ میکرون (موی دم)

ویژگی‌ها

• نمدی می‌شود ولی نه به‌آسانی پشم
• موی سبک‌وزن و توخالی
• زبر و سخت
• بادوام
• مقاوم به گرما
• جذب رطوبت به‌آهستگی
• ضدباکتری
• رنگ را به‌خوبی جذب می‌کند
• زیست‌تجزیه‌پذیر

مزرعه‌داری و پرورش اسب

بیشتر موی اسب از اسب‌های مرده به دست می‌آید.

کازئین شیر - MILK CASEIN :

لیف بازیافته شبیه به پشم

توصیف

لیف کازئین شیر نوعی لیف پروتئینی حیوانی بازیافت‌شده است که از شیر بدون چربی و طی عملیات اسیدی استخراج می‌شود. این الیاف به رنگ سفید و کرم، براق و به‌طور طبیعی مجعد هستند و معمولاً با سایر الیاف ترکیب می‌شوند.

تاریخچه

استفاده از کازئین شیر به‌عنوان چسب در نقاشی کلیساها به قرن ۱۴ میلادی بازمی‌گردد. رنگ‌هایی که با کازئین در کلیساهای قرن ۱۴ و ۱۵ میلادی استفاده شدند، همچنان درخشان و بدون رنگ‌پریدگی باقی مانده‌اند. منشأ الیاف کازئین شیر، ایتالیا است و در سال ۱۹۳۰ میلادی توسط آنتونیو فرتی ابداع شد.

ویژگی‌ها

• صاف‌تر و نرم‌تر از پشم به دلیل نداشتن فلس
• از لحاظ شیمیایی شبیه به پشم
• دوام پایین و ضعیف‌شدن در برابر رطوبت
• کشسانی عالی
• جذب بسیار سریع رطوبت
• آتش‌گیری مشابه پشم؛ در دمای بالا پلاستیکی و چسبناک می‌شود
• به‌آسانی با کپک‌زدگی آسیب می‌بیند
• PH شبیه به پوست انسان
• جذب خوب رنگ
• زیست‌تجزیه‌پذیر

لیف پروتئینی سویا - SOYBEAN(SPF) :

لیفی پایدار جایگزین ابریشم که همچنین به عنوان کشمیر گیاهی یا ابریشم برای وگان ها شناخته شده است.

توصیف

لیف پروتئین سویا به عنوان ابریشم سویا و کشمیر گیاهی نیز شناخته می‌شود یک لیف پروتئینی گیاهی بازیافت شده سازگار با محیط زیست است که از تفاله سویا که قسمت نامحلول دانه سویا است تهیه می شود و همچنین یک محصول جانبی از تولید توفو و شیر سویا

است. معمولاً رنگ آن طلایی ، دارای بافت نرم و صاف با درخشندگی طبیعی است. این الیاف معمولاً برای افزایش آویزش و استحکام ، با الیاف دیگر مخلوط

می شوند.

تاریخچه

تولید الیاف سویا به سال ۱۹۳۱ میلادی بر می گردد . زمانی که هنری فورد، دو شیمی دان به نام های؛ رابرت بویر ر و فرانک کالورت را برای تولید ابریشم مصنوعی استخدام کرد. آنها موفق شدند و این لیف به عنوان آزلون معرفی شد. هنری فورد با پوشیدن کت و شلوار و کراوات های تهیه شده از پارچه سویا و همچنین تجهیز خودروهای فورد به تودوزی هایی از جنس پارچه های دانه سویا باعث ترویج این الیاف شد. هر چند این الیاف هرگز به بازار تجاری راه پیدا نکرد و طی جنگ جهانی دوم استفاده از نایلون رواج پیدا کرد اما در سال ۱۹۹۸ میلادی دوباره به چرخه تولید بازگشت.

ویژگی ها

. صاف و نرم

. ظریف ، نه به محکمی دیگر الیاف طبیعی

. هنگام جذب رطوبت ضعیف می شود

. گرما را نگه می دارد

. قابلیت کشش دارد

. جذب و دفع آب خیلی سریع

. ضد باکتری

. رنگ را به خوبی می گیرد و رنگ ثابت است

. مقاوم به آب رفت

. مقاوم به چروک

. زیست تجزیه پذیر

استات - ACETATE(AC) :

یک ماده ابریشمی نرم نیمه‌مصنوعی که اغلب با دیگر الیاف مخلوط می‌شود.

توصیف

استات یکی از قدیمی‌ترین الیاف نیمه‌مصنوعی است که از خالص‌سازی خرده‌های چوب یا لینترهای پنبه با گروه‌های اسید استات یا هیدروکسیل استیله تولید می‌شود. این لیف بافتی نرم، ابریشمی و درخششی براق دارد و معمولاً به‌عنوان جایگزین ابریشم استفاده می‌شود. با وجود شباهت‌هایی به ریون، فرآیند تولید آن متفاوت است و اغلب با سایر الیاف ترکیب می‌شود.

تاریخچه

استات ابتدا در فرانسه به‌عنوان لاک الکل هواپیما استفاده می‌شد و سپس در سال ۱۹۲۳ میلادی در بریتانیا به‌عنوان الیاف و در سال ۱۹۲۴ در ایالات متحده به‌عنوان پارچه توسعه یافت. با این حال، قرار گرفتن در معرض بخارات خاص و آلاینده‌ها باعث کم‌رنگ شدن یا تغییر رنگ آن می‌شد، که مانع تولید انبوه آن شد. با وجود اصلاحات شیمیایی، مشکل تغییر رنگ همچنان باقی ماند. از اواسط قرن بیستم، با ظهور الیاف پلی‌استر که از ویژگی "بشور و بپوش" بهتری برخوردار بودند، تولید استات کاهش یافت.

ویژگی‌ها

• صاف و نرم
• دارای آویزش با چین‌های خوش‌فرم و زیبا
• قابلیت پارگی بالا، به‌ویژه در حالت خیس
• حساس به گرما و مستعد ذوب شدن
• کشسانی پایین
• مقاوم به پرز دادن
• جذب بالای رطوبت و خشک شدن سریع
• مقاوم به قارچ و کپک
• نیازمند رنگ‌های ویژه برای ثبات رنگی
• مستعد چروک، مناسب برای پلیسه‌کاری
• جمع‌کننده الکتریسیته ساکن

تنوع

تری‌استات شامل تعداد بیشتری از گروه‌های هیدروکسیل استیله‌شده است. این نوع در برابر گرما مقاوم‌تر است اما نسبت به استات معمولی، جذب رطوبت کمتری دارد.

ریون - RAYON :

لیفی پرکاربرد که اغلب به‌عنوان ابریشم مصنوعی معرفی می‌شود.

توصیف

ریون اولین الیاف نیمه‌مصنوعی تولیدشده است. این لیف برای تهیه پارچه‌هایی که زیر دست نرم و ابریشمی دارند، به‌خوبی با الیاف دیگر ترکیب می‌شود. انواع مختلفی از ریون وجود دارد که هرکدام در روند تولید و ویژگی‌های محصول تفاوت کمی با هم دارند.

تاریخچه

ریون در دهه ۱۸۹۰ میلادی در فرانسه ابداع شد تا تقلیدی مقرون‌به‌صرفه از ابریشم، پشم، پنبه و لینن باشد. در ابتدا، این لیف با نام "ویسکوز" شناخته می‌شد، نامی که همچنان در اروپا رایج است. در سال ۱۹۲۴ میلادی، صنعت نساجی آمریکای شمالی اصطلاح "ویسکوز ریون" را به کار برد.

ویژگی‌ها

• صاف و نرم
• ابریشمی و درخشان
• قابلیت پارگی بالا، مخصوصاً زمانی که مرطوب می‌شود
• جذب سریع رطوبت
• آتش‌پذیری بالا
• رنگ‌پذیری مناسب
• تمایل به آب‌رفت
• مستعد چروک شدن

تنوع

• مودال: لیفی از خمیر چوب درخت راش با زیر دستی صاف و نرم‌تر از ویسکوز ریون، با دوام، تنفس‌پذیر و مقاوم به آب‌رفت. معمولاً برای تولید لباس زیر زنانه و پوشاک خانگی استفاده می‌شود.
• لیوسل: لیفی از خمیر چوب سفیدگری‌شده با قابلیت کشش‌پذیری و جذب رطوبت بالا. این لیف قوی‌تر و تنفس‌پذیرتر از ویسکوز ریون است و بیشترین سازگاری را با محیط زیست دارد. به‌عنوان جایگزینی برای ابریشم محیط‌زیستی می‌تواند به نخ‌های بلندی ریسیده شود که صاف و ابریشمی هستند. این لیف اغلب برای لباس زیر زنانه و لباس ورزشی استفاده می‌شود.
• کوپرو: لیفی ابریشمی با بافت صاف و سطح درخشان که از لینتر پنبه تولید می‌شود. این لیف با قابلیت کشش، ضد الکتریسیته ساکن است و می‌تواند دمای بدن را تنظیم کند، به همین دلیل در تهیه لایی لباس به‌وفور استفاده می‌شود.
• ویسکوز: همچنین به ویسکوز ریون معروف است. از خمیر چوب یا لینتر پنبه تهیه می‌شود و بافت ابریشمی دارد. فرآیند تولید آن انتشار سطح بالایی از گازهای گلخانه‌ای را به همراه دارد و گاهی دوام کمتری نسبت به سایر انواع ریون دارد. 
  

پلی‌استر - POLYESTER(PL) :

یکی از پرکاربردترین الیاف جهان که اغلب در صنعت مد سریع استفاده می‌شود.

توصیف

پلی‌استر یک لیف مصنوعی مشتق‌شده از نفت است که به‌طور کلی در دو نوع در دسترس است:

• پلی‌اتیلن ترفتالات (PET)
• پلی‌اتیلن-۱,۴-سیکلوهگزیلن ترفتالات (PCDT)، نوع قوی‌تری از پلی‌استر که به دلیل خاصیت ارتجاعی و انعطاف‌پذیری بیشتر، برای مبلمان استفاده می‌شود.

تاریخچه

تریلن، اولین لیف پلی‌استر، بین سال‌های ۱۹۳۱ تا ۱۹۴۱ میلادی در بریتانیا ابداع شد. در سال ۱۹۵۶، شرکت آمریکایی دوپونت حق تولید آن را خریداری کرد و در بازار ایالات متحده با نام داکرون عرضه کرد. الیاف پلی‌استر به دلیل چروک‌ناپذیری حتی پس از شست‌وشو، مورد تحسین قرار گرفتند و یکی از اولین پارچه‌هایی بودند که در تولید کت‌وشلوار به کار رفتند.

ویژگی‌ها

• نرم و با آویزش خوب
• حفظ شکل لباس
• دوام بالا
• تثبیت پلیسه‌های ایجادشده با حرارت
• در شکل فیلامنت، مقاوم به پرزدهی
• خشک شدن سریع
• مقاوم به کپک و لک شدن
• قیمت تمام‌شده پایین‌تر از سایر پارچه‌ها
• قابلیت رنگ‌پذیری مناسب در دمای بالا

چالش‌ها

پلی‌استر از مواد نفتی غیرقابل‌تجدید تولید می‌شود و مراحل تولید آن نیازمند صرف انرژی زیاد و انتشار گازهای گلخانه‌ای است.

موارد پایداری

پلی‌استر بازیافت‌شده، چه به روش مکانیکی و چه شیمیایی، و پلی‌استر تولیدشده از بطری‌های پلاستیکی، گزینه‌های پایدارتری محسوب می‌شوند.

نایلون - NYLON(PA) :

پارچه‌ای کشسان که معمولاً در جوراب زنانه و لباس شنا استفاده می‌شود.

توصیف

نایلون که به آن پلی‌آمید نیز گفته می‌شود، از نفت استخراج می‌شود. دو نوع رایج آن عبارت‌اند از:

• نایلون ۶
• نایلون ۶.۶

این لیف در اصل به‌عنوان جایگزینی ترموپلاستیک برای ابریشم ابداع شد و یکی از محکم‌ترین و کشسان‌ترین الیاف مصنوعی به شمار می‌رود. معمولاً برای بهبود خصوصیات، با سایر الیاف ترکیب می‌شود.

تاریخچه

در سال ۱۹۳۵ میلادی، والاس کاروترز در مرکز تحقیقاتی دوپونت نایلون را تولید کرد که نخستین پلیمر ترموپلاستیک مصنوعی موفق از نظر تجاری بود. نخستین کاربرد آن در ۱۹۳۸ میلادی برای موی مسواک بود. سپس در سال ۱۹۴۰ برای تولید جوراب ساق‌بلند زنانه و در جنگ جهانی دوم برای چترهای نظامی استفاده شد.

ویژگی‌ها

• نرم و صاف
• بسیار بادوام، حتی در حالت مرطوب
• حساس به حرارت و مستعد ذوب شدن
• کشسانی بالا
• جذب رطوبت و خشک‌شدن سریع
• مقاوم به لک شدن
• مقاوم به قارچ و کپک
• رنگ‌پذیری بالا، اما رنگ‌های تیره ممکن است در اثر شست‌وشو کم‌رنگ شوند
• مقاوم به چروک
• مستعد جذب الکتریسیته ساکن

چالش‌ها

نایلون از منابع غیرتجدیدپذیر تولید می‌شود و زیست‌تجزیه‌پذیر نیست. همچنین، در فرآیند تولید آن مصرف آب بالا است.

موارد پایداری

چرخه بازیافت شیمیایی نایلون یک گزینه پایدارتر محسوب می‌شود. 

الفین(پلی‌اتیلن / پلی‌پروپیلین) - OLEFIN(PE/PP) :

لیف محکم و مقاوم در برابر لکه‌پذیری که اغلب در کاغذ دیواری، مبلمان و برخی منسوجات فنی استفاده می‌شود.

توصیف

الیاف مصنوعی الفین از پلی‌الفین ساخته شده‌اند؛ اصطلاحی برای پلاستیک‌های بی‌رنگ که زیر دستی چرب و روغنی دارند.

دو پلیمر اصلی الفین عبارت‌اند از:

• پلی‌اتیلن (PE)
• پلی‌پروپیلن (PP) (که بیشتر در صنعت نساجی کاربرد دارد.)

تاریخچه

الیاف الفین نخستین بار در سال ۱۹۵۷ میلادی توسط جولیو ناتا و کارل زیگلر (برندگان جایزه نوبل) در ایتالیا تولید شد تا کاربردهای نساجی را افزایش دهند. تولید آن در ایالات متحده از سال ۱۹۶۰ آغاز شد.

ویژگی‌ها

• سبک‌وزن (پلی‌اتیلن معمولاً سبک‌تر است.)
• مقاومت بالا و دوام زیاد
• شناور بودن (مناسب برای پوشاک با قابلیت‌های خاص)
• دمای ذوب پلی‌اتیلن پایین‌تر از پلی‌پروپیلن
• پایداری حرارتی بیشتر در پلی‌اتیلن
• مقاوم در برابر پرزدانه شدن
• جذب کم رطوبت و خشک‌شدن سریع
• ضد لک
• غیرقابل رنگرزی
• تجمع الکتریسیته ساکن
• غیرقابل تجزیه در محیط‌زیست

چالش‌ها

تولید الیاف الفین نیازمند منابع تجدیدناپذیر است و با مصرف زیاد آب و انرژی همراه است.

موارد پایداری

رویکردهای پایدار شامل استفاده از پلی‌اتیلن و پلی‌پروپیلن بازیافتی است.

اسپاندکس - SPANDEX(EL/EA) :

لیفی با قابلیت کشسانی فوق‌العاده و بخش کلیدی پارچه‌های کشسان

توصیف

اسپاندکس که با نام الاستان نیز شناخته می‌شود، از پلی‌یورتان ساخته شده و یکی از محصولات جانبی نفت است.

این لیف مصنوعی سفیدرنگ بسیار کشسان بوده و می‌تواند بیش از ۵ برابر اندازه اولیه خود کشیده شود و بلافاصله به حالت اولیه برگردد.

به همین دلیل، اغلب برای افزایش خاصیت کشسانی پارچه‌ها با سایر الیاف ترکیب می‌شود.

تاریخچه

اسپاندکس در سال ۱۹۵۹ میلادی به‌عنوان جایگزین لاستیک توسط جوزف سی. شیورز، دانشمند شرکت دوپونت، توسعه یافت.

در ابتدا نام این لیف "کا" بود، اما دوپونت برای متمایز کردن برند خود، نام "لایکرا" را برای آن انتخاب کرد.

این لیف انقلابی در صنعت پوشاک ایجاد کرد و به‌سرعت در لباس شنا، لباس زیر و سایر پوشاک کشسان مورد استفاده قرار گرفت.

چالش‌ پیش رو

اسپاندکس از منابع غیرقابل تجزیه تولید شده و در فرآیند ساخت آن حلال‌های سمی و آلاینده‌های خطرناک منتشر می‌شوند.

ویژگی‌ها

• سبک، صاف و نرم
• کشسانی بسیار بالا (بیش از ۵۰۰٪)
• نسبتاً ضعیف اما قوی‌تر و بادوام‌تر از لاستیک
• مقاوم در برابر پرزدانه شدن
• مقاوم در برابر تعریق و چربی بدن
• مقاوم در برابر حشرات و کپک
• رنگ‌پذیری بالا
• ضدچروک و مقاوم به سایش
• مستعد تجمع الکتریسیته ساکن

موارد پایداری

توسعه اسپاندکس زیست‌محیطی به‌عنوان گزینه‌ای پایدار در حال پیشرفت است.

اکریلیک - ACRYLIC(PC) :

لیفی مصنوعی شبیه پشم اما مقرون‌به‌صرفه‌تر از آن

توصیف

الیاف اکریلیک از پلیمر مصنوعی آکریلونیتریل ساخته می‌شود. این ماده طی واکنش مواد شیمیایی بر پایه نفت یا زغال‌سنگ با مونومرهای مختلف تولید می‌شود.

ظاهر این لیف شبیه پشم است و می‌تواند به‌تنهایی یا همراه با الیاف طبیعی و مصنوعی دیگر استفاده شود.

ترکیب اکریلیک با سایر الیاف باعث افزایش خاصیت کشسانی، درخشش و گرمای آن می‌شود.

تاریخچه

اکریلیک در سال ۱۹۴۱ میلادی توسط شرکت دوپونت با نام تجاری "اورلن" ابداع شد، اما تا دهه ۱۹۵۰ میلادی تولید انبوه آن در سطح تجاری آغاز نشد.

چالش‌ پیش رو

اکریلیک قابل تجزیه نیست و به‌طور کلی قابل بازیافت نمی‌باشد.

علاوه بر این، فرآیند تولید اکریلیک باعث انتشار ترکیبات آلی فرار (VOC) در محیط زیست می‌شود.

ویژگی‌ها

• سبک و نرم
• استحکام بالا و مقاوم در برابر پارگی
• گرمای خوب و عایق حرارتی مناسب
• مستعد ذوب شدن در برابر حرارت بالا
• مستعد پرزدانه شدن (معمولاً عملیات تکمیلی ضد پرز روی آن انجام می‌شود)
• جذب رطوبت بالا و خشک‌شوندگی سریع
• مقاومت بالا در برابر اشعه ماورای بنفش (UV)
• مقاومت شیمیایی و پایداری در برابر سفیدکننده‌های رایج
• مقاوم به حشرات و کپک
• رنگ‌پذیری بالا با ثبات رنگی خوب
• به‌راحتی شسته می‌شود و مانند پشم آب نمی‌رود
• مستعد تجمع بار الکتریکی (الکتریسیته ساکن)

پلی وینیل کلراید - PVC :

مؤلفه‌ای برای تهیه پارچه‌های صاف و براق، پرکاربرد در لباس‌های سبک پانک و گوتیک

توصیف

پلی وینیل کلراید (PVC) که گاهی با نام وینیل یا وینون شناخته می‌شود، یک رزین مصنوعی است که از پلیمریزاسیون وینیل کلراید تولید می‌شود.

این لیف سطحی پلاستیکی، صاف و براق دارد و به طور طبیعی سفید است.

اغلب با ورنی (Lacquer) اشتباه گرفته می‌شود.

تاریخچه

پی وی سی برای اولین بار در سال ۱۹۳۱ میلادی توسط والدو سیمون به عنوان جایگزینی برای لاستیک ابداع شد.

اولین استفاده تجاری از این ماده در سال ۱۹۳۹ میلادی صورت گرفت و در دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ میلادی محبوبیت آن افزایش یافت.

لباس‌های ساخته‌شده از PVC در سبک‌های گوتیک، پانک و فِتیش رایج هستند.

ویژگی‌ها

• بسیار بادوام
• مقاومت حرارتی کمتر نسبت به پلی‌استر و نایلون
• مقاوم به پارگی
• ضد آب و مقاوم به رطوبت
• مقاوم به شعله و اشعه ماورای بنفش (UV)
• مقاوم به مواد شیمیایی و حلال‌ها
• مقاوم به کپک و حشرات
• مستعد آب‌رفتگی در آب داغ
• دارای تجمع الکتریسیته ساکن

آرامید - ARAMID :

لیفی فوق‌العاده مقاوم که بیشتر برای ساخت جلیقه‌های ضدگلوله مشهور است.

توصیف

آرامید لیفی مصنوعی با کارایی بالا است که از پلی‌آمید آروماتیک تهیه می‌شود. دو نوع اصلی این لیف عبارتند از:

• نومکس: مقاوم در برابر مواد شیمیایی، الکتریسیته و آتش
• کولار: بسیار محکم و معمولاً به رنگ طلایی

الیاف آرامید می‌توانند بسیار محکم و درعین‌حال سبک باشند.

تاریخچه

نام آرامید مخفف "پلی‌آمید آروماتیک" است.

• اولین بار در دهه ۱۹۳۰ میلادی توسط استفانی کولک در دوپونت تولید شد.
• در دهه ۱۹۷۰ میلادی، استفاده تجاری آن به‌عنوان جایگزین فولاد در تایرهای مسابقه‌ای آغاز شد.

ویژگی‌ها

• سبک‌تر و سخت‌تر از شیشه
• مقاومت بالا در برابر پارگی و برش با خواص بالستیک عالی
• مقاوم به شعله
• حساس به اشعه ماورای بنفش
• مقاوم به مواد شیمیایی، اما حساس به اسیدها
• غیرهادی

الیاف میکرو - MICROFIBRE(الیاف خیلی ظریف) :

لیف مصنوعی فوق‌العاده ظریف با ظرافت کمتر از ۱ دنیر

توصیف

میکروفایبر که معمولاً از نایلون، آکریلیک و پلی‌استر تهیه می‌شود، می‌تواند از نظر فرمول و ترکیبات الیاف مصنوعی متفاوت باشد.

اگرچه کاربردهای میکروفایبر طیف گسترده‌ای را شامل می‌شود، اما به دلیل غیرقابل تجزیه بودن بیولوژیکی و آسیب‌هایی که به زنجیره غذایی اقیانوسی وارد می‌کند، تا حدودی بحث‌برانگیز است.

تاریخچه

• دهه ۱۹۷۰ میلادی: اولین بار در ژاپن برای لباس شنای سبک و جذاب برای زنان ابداع شد، اما به دلیل جذب آب و سنگین شدن لباس شنا، این پروژه ناموفق بود.
• دهه ۱۹۸۰ میلادی: اروپایی‌ها میکروفایبر را دوباره توسعه دادند.
• ۱۹۸۹ میلادی: دوپونت اولین میکروفایبر ساخته‌شده از پلی‌استر را معرفی کرد.

ویژگی‌ها

• سبک، نرم و با آویزش خوب
• فوق‌العاده ظریف، ظریف‌تر از نازک‌ترین ابریشم
• عایق در برابر باد، باران و هوای سرد
• جذب رطوبت سریع به دلیل مساحت سطحی بالا
• مقاوم به آب‌رفت و کشیدگی

تولید

بافت جداشونده یا بافت حلقه‌ای جاذب آب:

• الیاف میکرو بافت جداشونده با الیافی ساخته می‌شوند که در فرایند تولید از هم جدا می‌شوند.
• هزاران حلقه بسیار کوچک تشکیل می‌شود و افزایش سطح تماس باعث جذب بیشتر گرد و غبار می‌شود.

بافت تخت: دافع آب

• میکروالیاف بافت تخت نصف ظرفیت جذب رطوبت میکروالیاف بافت جداشونده را دارند و بر این اساس دافع آب هستند.

الیاف مخلوط

الیاف مخلوط و نخ‌های ترکیب‌شده با ترکیب دو یا چند لیف نساجی ساخته می‌شوند.

• وقتی الیاف با هم ترکیب یا مخلوط شوند، می‌توانند خواص ظاهری، بافت و عملکرد نخ یا پارچه را تغییر دهند.
• ترکیب این الیاف برای رفع نیازهای خاص صنعت نساجی استفاده می‌شود.

کاربردهای الیاف مخلوط در تولید پارچه

• بهبود ظاهر پارچه (بافت، رنگ و تُن رنگی)
• افزایش کیفیت پارچه (دوام، استحکام و بافت)
• بهبود زیردست پارچه (دوخت یا حفظ شکل)
• بهبود بعد اقتصادی (کاهش هزینه تولید) 
  

مقایسه الیاف :

نخ :

نخ فرم طولی و پیوسته از الیاف ریسیده شده است.

دو نوع اصلی نخ وجود دارد:

1. نخ مقطع (همچنین به نخ ریسیده شده معروف است) که از الیاف کوتاه تهیه می‌شود.
2. نخ فیلامنت که از الیاف مداوم و طولی تهیه می‌شود.

نخ‌ها بسته به فرآیند تولید می‌توانند کیفیت‌های متفاوتی داشته باشند و برای پارچه‌های مختلف استفاده شوند. خواص نخ بر وزن، استحکام و خواص دیگر پارچه‌ها مؤثر است.

نخ منقطع :

نخ منقطع یا ریسیده‌شده از الیافی تهیه می‌شود که طول کوتاهی دارند و باید ریسیده و به هم تابیده شوند تا یک رشته‌ی بلند از نخ بسازند. نخ‌های منقطع می‌توانند از یک نوع یا مخلوطی از چند نوع لیف باشند. متداول‌ترین و پراستفاده‌ترین آن‌ها مخلوط الیاف مصنوعی و طبیعی است.

ریسندگی الیاف منقطع :

مقایسه ویژگی‌های روش‌های ریسندگی